De boekendief

 

 

Communist! Een woord dat het leven van de 8-jarige Liesel verandert maar waarvan ze de betekenis pas later ten volle zal begrijpen.

Vlak voor het uitbreken van WOII in Duitsland komt Liesel terecht bij een pleeggezin waar ze de gevolgen van de oorlog aan den lijve ondervindt. Het antisemitisme viert hoogtij in Molching en de rest van Duitsland. Eten en werkgelegenheid zijn schaars in de omgeving.

Bij aankomst is Liesel een analfabetisch weesmeisje maar ze leert de waarde van woorden kennen en raakt verslingerd aan lezen. Het boek waarmee ze leert lezen is “Het doodgraversboek”, een handleiding voor doodgravers. Daarna volgen nog vele andere boeken die ze uit de bibliotheek van de burgemeester meeneemt. Met haar boeken helpt Liesel anderen hun zorgen voor even vergeten.  

Wanneer een Joodse jongen aanklopt bij de Hubermanns zet dit hun leven op z’n kop. Bij het dichterbij komen van de Gestapo, moeten ze een moeilijke beslissing nemen.Woorden zullen uiteindelijk Liesels leven redden.

De auteur neemt ons mee naar de Himmelstraat waar het leven allesbehalve “hemels” genoemd kan worden. In het dorp Molching groeit Liesel op vanaf haar 8 jaar tot haar 15 jaar. Ze gaat naar school, rent met haar vrienden in de bossen en gaat op bezoek bij mevrouw Hermann. Het concentratiekamp Dachau ligt op enkele kilometers van het dorp. De woning van de Hubermanns en de bibliotheek van de burgemeester zijn de belangrijkste plaatsen in het boek.

In januari 1939 is de 8-jarige Liesel onderweg naar haar pleeggezin. De jaren die volgen breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Na de beschieting van de stad verhuist Liesel naar de woning van de burgemeester tot na de oorlog. Daarna wordt er nog vooruitgeblikt naar het overlijden van Liesel wanneer ze reeds kleinkinderen heeft en dus al een gezegende leeftijd bereikt heeft.

Bij het uitbreken van de oorlog is de angst die hiermee gepaard gaat het hoofdthema. Ook hoe de oorlog speelt in het hoofd van Max wordt uitgediept. Hoewel het verhaal zich afspeelt met WOII op de achtergrond in Nazi-Duitsland, gaat het boek ook over vriendschap, respect en lezen. Liesels beste vriend is haar pleegvader die haar leert lezen en voor wie ze onnoemelijk veel respect heeft. Daarnaast heeft ze haar vriend van school en de onvoorwaardelijke broederlijke vriendschap die ze deelt met Max, de jodenjongen die bij hen verblijft.

De rode draad in het verhaal zijn de boeken die Liesel leest, hoe ze eraan komt en waartoe ze kunnen leiden. Het belang van het woord is erg belangrijk in het boek, zowel gelezen als geschreven. Zo leest Liesel iedereen voor in de schuilkelders, zodat ze kalmeren.

In het boek worden de psychologische aspecten ver uitgediept, de plaatsbeschrijvingen zijn in het boek minder van belang.

Het boek werd mij door een vriendin aangeraden waardoor de verwachtingen hoog gespannen waren. Het heeft me zeker niet ontgoocheld. Het verhaal is meeslepend en aangrijpend. De persoon van de alwetende verteller, de dood, is een boeiend uitgangspunt. Hoewel het bij de start van het boek even duurt voor de hoedanigheid van de verteller duidelijk wordt. De dood, altijd aanwezig in een oorlog, vertelt het verhaal van Liesel en licht af en toe een tipje van de sluier op over de toekomst. Hierdoor wordt de lezer geprikkeld om verder te lezen. Soms is het wel verwarrend dat de ik-persoon de dood is.

“Ik heb in de loop der jaren zo veel jonge mannen gezien die denken dat zij op andere jonge mannen afstormen. Dat is niet zo. Ze stormen op mij af.”

Het boek bestaat uit een proloog, 10 delen en een epiloog. Bij het begin van ieder deel worden de verschillende hoofdstukken opgesomd. Dit zorgt voor een duidelijke structuur in het boek. De verhaallijn is chronologisch opgebouwd. Indien er meer informatie nodig is om een passage te begrijpen, wordt er in vetgedrukt meer informatie gegeven over de achtergrondsituatie: iets wat voorheen gebeurd is of een verklaring voor Duitse woorden die gebruikt worden. Op die manier worden echte flashbacks vermeden wat de leesbaarheid bevordert.

‘Enkele feiten over Reinhold Zucker. Hij was vierentwintig. Wanneer hij een potje kaarten won, verkneukelde hij zich – dan hield hij de dunne staafjes tabak onder zijn neus en snoof eraan. ‘De geur van de overwinning,’ zei hij dan. O, en nog iets anders: hij zou sterven met zijn mond open.’

Wanneer een Joodse jongen bij de Hubermanns aanklopt, brengt dit hen in een moeilijk parket. Haar vader wordt uiteindelijk verplicht dienst te nemen in het leger van Hitler. Het geeft de lezer beter inzicht over de positie van Duitsers die geen wrok koesterden tegen Joden. Ook de angst die er leefde bij de Duitse bevolking tijdens de oorlog, zowel voor de vijand als voor de Gestapo, is voelbaar in het verhaal. Het psychologisch aspect wordt hier duidelijk uitgewerkt.

De schrijver richt zich in het boek regelmatig tot de lezer waardoor die het gevoel krijgt betrokken te zijn bij het verhaal. Het verplicht de lezer ook te reflecteren over het verhaal.

“Even een verandering van omgeving. Tot nu toe hebben we het allebei te gemakkelijk gehad, vriend, vind je ook niet? Zullen we Molching dan maar heel even vergeten? Dat zal ons goeddoen. En het is belangrijk voor het verhaal. We gaan een uitstapje maken naar een geheime voorraadkamer, en we zullen zien wat we zien.”

Woorden zijn een rode draad in het boek. Liesel is analfabeet wanneer ze arriveert bij de Hubermanns. Het is haar pleegvader die zich op een vertederende manier over haar lezen bekommert. De gevoelens en frustaties van Liesel worden op een realistische en begrijpbare manier op papier gezet. Haar gedachtegang wordt zeer duidelijk verwoord.

Dit boek is zeker een aanrader voor wie houdt van een ontroerend boek met een mooi verhaal en met op de achtergrond het Duitsland van de jaren 40 bekeken door de ogen van een de dood. Het is eerder een psychologische roman waarin gevoelens en gedachten van de dood een grote rol spelen. Het boek werkt verzachtende voor jongeren. De vernietigingskampen worden niet vermeld maar de lezer weet dat de joden daarnaartoe worden gebracht. De context die gecreëerd wordt door de Liesels boeken maakt het verhaal compleet. Het boek is zowel geschikt voor jongeren als voor volwassenen omdat het eenvoudig geschreven is maar toch enig inzicht vergt door de keuze van de verteller.